Kasjopeja - co i jak

[Henryk]

Kasjopeja, żona Cefeusza, piękna kobieta, która myślała, że jest jeszcze piękniejsza niż rzeczywiście była. Co gorsze jednak, chełpiła się swoją urodą, za co o mało zostałaby ukarana stratą córki - Andromedy. Gdyby nie Perseusz...

Ten charakterystyczny gwiazdozbiór w kształcie litery W albo M (zależy z której strony spojrzeć) zadziwia wszystkich ilością gwiazd. Zawiera wiele gromad otwartych, z których najciekawsze ujął Charles Messier w swoim katalogu. Są to M 52 i M 103.
Inne gromady otwarte to duża NGC 7789, jeszcze większe i z towarzyszącymi mgławicami IC 1848 i 1805. Przy granicy z Perseuszem znajduje się widoczna gołym okiem gromada Stock 2, która przypomina pniak drzewa z wbitym weń klinem. Warto spojrzeć także na gromadę NGC 129, w której znajduje się dość trudna, ale możliwa do oceny lornetką, ułożona z dwoma sąsiadującymi gwiazdami w ładny trójkącik - cefeida DL Cas.
Właśnie cefeidy królują w tym gwiazdozbiorze. Ja obserwuję ich 20, niestety wiele z nich jest na granicy, albo i poza zasięgiem lornetek. Dotyczy to między innymi ciekawych cefeid CE i CF Cas, znajdujących się w gromadzie NGC 7790, do których ocen potrzebny jest teleskop. W ich pobliżu jest jeszcze jedna cefeida CG Cas. Przemieszczając się od tej gromady w stronę M 52, trafiamy po drodze na współtworzącą grot strzały – RS Cas, u podstawy wymienionego grota jest słaba CZ Cas, po dojściu do M 52, szukamy w pobliżu Mini Niedźwiedzicy, a nad jej ogonem kolejną cefeidę CH Cas.
Zdecydowanie łatwiejszą do oceny cefeidę znajdziemy kierując się w stronę gwiazdozbioru Andromedy i galaktyki M 31. TU Cas jest wystarczająco jasna dla posiadaczy średnich lornetek, zaś jej krótki okres, nieco powyżej 2 dni, dostarcza wielu wrażeń podczas obserwacji. Kierując się od niej jeszcze w stronę M 31, trafiamy na dwie słabe, jednak najjaśniejsze w Kasjopei galaktyki – NGC 147 i 185. Przy dobrej widoczności można się pokusić o ich wyszukanie na niebie.
Na koniec nie mogę zapomnieć o cefeidach RW Cas, łatwej do namierzenia od delty Cas i o SZ Cas o minimalnych wahaniach jasności, predysponujących ją raczej do ocen ccd, niż wizualnych.

Zmieniamy kategorię. Pomiędzy gromadami IC 1848 a 1805 dochodzi do zaćmienia układu typu EB – DO Cas, warto więc o nią zahaczyć.
W Kasjopei znajduje się kilka miryd, z których najjaśniejsza – R Cas w okresach maksimum może być widoczna gołym okiem. Znajduje się ona w pobliżu bardzo charakterystycznego czworoboku z wkładką.

G Cas to środkowa gwiazda w literze W Kasjopei. Jest to biały olbrzym, którego powierzchnia rotuje z prędkością 300km/s. Wyrzuca on przy tym z okolic równikowych znaczne ilości materii, co powoduje zmiany jasności w zakresie nieco powyżej 1 mag.
Jest to pierwsza gwiazda, w której odkryto linie emisyjne. Dokonał tego w 1886 roku Angelo Sacchi. Linie emisyjne X powstają w wyniku przejścia elektronu na inny poziom kwantowy, zaś linie emisyjne gamma towarzyszą przejściom jąder ze stanów wzbudzonych do stanów podstawowych. Każdy pierwiastek wysyła charakterystyczne dla siebie linie emisyjne.

W pobliżu gromady NGC 7789 znajduje się hipergigant – odległa o około 10 tys. lat świetlnych – półregularna zmienna Rho Cas. Jest ona tak wielka, że gdyby była na miejscu Słońca, jej powierzchnia sięgałaby orbity Marsa! Dlatego świeci tak jasno (obecnie około 4,7mag) mimo olbrzymiej odległości. W latach 1946 i 2000 obserwowano znaczny jej spadek jasności połączony ze znacznym wyrzutem materii ( codziennie gwiazda traciła masę równą masie Ziemi). Gwiazda obniżała wtedy temperaturę powierzchni o 3 tys stopni i zmieniała jednocześnie typ widmowy z F na M. Część naukowców przewiduje, że w najbliższym czasie (jutro – 50 tys. lat) może ona wybuchnąć jako supernowa.

RZ Cas – układ zaćmieniowy dla początkujących obserwatorów. Zaćmienie trwa niecałe pięć godzin, w trakcie których dochodzi do spadku jasności o 1,5 mag (z 6,2 – 7,7 mag). Zjawisko jest dostępne dla posiadaczy nawet niewielkich lornetek.

[Heniek]

Jak zwykle kwiecisty opis. Główny nacisk położyłeś na gwiazdy zmienne i nie wymieniłeś jeszcze kilku fajnych obiektów.
Z gromad na uwagę zasługuje NGC663, która jest większa i jaśniejsza od M103. Nie wiadomo, dlaczego Messier nie ujął jej w swym katalogu.
Godna uwagi jest NGC457, zwana ET Cluster, bohaterka niedawnej fotozagadki.
Z obiektów mgławicowych popularna, choć trudna do obserwacji NGC7635, mgławica bąbelkowa. Blisko Eta Cas znajduje się gromada i mgławica NGC281 (Pacman nebula). Nie można zapomnieć o dwóch karłowatych, eliptycznych galaktykach NGC185 i NGC147, jedynymi, które realnie dadzą się zaobserwować.
Dla miłośników gromad otwartych, jest Kasjopeja niezwykle ciekawa i dostępna do obserwacji przez okrągły rok.